او سرور بطحاء، شیخ قریش و پناهگاه بیپناهان بود. در روزگاری که اسلام در غربت به سر میبرد، ابوطالب(ع) با شجاعت و وفاداری بینظیرش، سنگ بنای آیندهای درخشان را نهاد. او شاعری فصیح، مدافعی بیباک و پدری مهربان بود که ایمانش را در سایه خفقان پنهان کرد اما حمایتش از پیامبر(ص) آشکار و بیپایان بود.
حضرت ابوطالب(ع): شیخ بطحاء و پشتیبان بیهمتای رسول خدا(ص)
در گفتوگو با حجتالاسلام عباس جعفری فراهانی، کارشناس تاریخ اسلام به بررسی نقش حضرت ابوطالب(ع) در تاریخ صدر اسلام پرداختهایم. او با اشاره به جایگاه ویژه ابوطالب(ع) در میان فرزندان حضرت عبدالمطلب میگوید: حضرت ابوطالب(ع)، عموی بزرگوار پیامبر اسلام(ص)، از شخصیتهای بینظیر تاریخ اسلام است که نقش او در حمایت از پیامبر(ص) و گسترش اسلام، جایگاهی ویژه به او بخشیده است. نام او عبدمناف بود اما به دلیل فرزند بزرگش طالب، به ابوطالب شهرت یافت. او ۳۵ سال پیش از تولد پیامبر(ص) در قبیله معروف قریش و در خانوادهای برجسته و خداپرست در مکه به دنیا آمد. پدرش، عبدالمطلب، جد پیامبر(ص)، مردی بزرگوار و مورد احترام همه قبایل عرب بود که به عنوان «سید البطحاء» (سرور سرزمین مکه) و «ساقی الحجاج» (آبدهنده حاجیان خانه خدا) شناخته میشد.
ایشان در بیان شخصیت والا و نقش بیبدیل ابوطالب(ع) بیان میکند: ابوطالب(ع) در میان فرزندان عبدالمطلب، جایگاهی ویژه داشت. او شخصیتی والا و ممتاز داشت که به دلیل سابقه معنوی و اجتماعیاش، به عنوان شیخ قریش و رئیس مکه شناخته میشد. او پناه بیپناهان و مدافع ضعیفان بود و همواره به دردهای جامعه و نیاز محرومان توجه داشت. ابوطالب(ع) نه تنها در مقام عموی پیامبر(ص)، بلکه به عنوان مدافع بیهمتای اسلام، نقشی کلیدی در تاریخ صدر اسلام ایفا کرد. او در روزگاری که اسلام در غربت به سر میبرد، با شجاعت و وفاداری بینظیرش از پیامبر(ص) و آیین نوپای اسلام حمایت کرد. اگر حمایتهای بیدریغ او نبود، شاید اسلام هرگز به این سرعت رشد نمیکرد.
وصیت عبدالمطلب و وفاداری ابوطالب(ع)
این کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به وصیت حضرت عبدالمطلب به ابوطالب(ع) یادآور میشود: عبدالمطلب در حفظ و حراست از وجود مبارک پیامبر(ص) بسیار کوشا بود و این مسئولیت را پس از خود به ابوطالب(ع) سپرد و از او خواست که از یتیم خود، محمد(ص)، همچون مادری دلسوز محافظت کند. ابوطالب(ع) نیز این وصیت را با تمام وجود پذیرفت و تا پایان عمرش، لحظهای از حمایت پیامبر(ص) کوتاهی نکرد. حضرت ابوطالب از شخصیتهای بزرگ صدر اسلام و عموی پیامبر(ص)، ویژگیهای خاصی داشت. از جمله اینکه سواد خواندن و نوشتن داشت و شاعر بود اما او ایمان خود را به خاطر پارهای مسائل کتمان کرد.
جعفری فراهانی به سخنان و اشعاری که در تأیید پیامبر(ص) از ابوطالب در منابع معتبر نقل شده نیز اشاره کرده و توضیح میدهد: ابوطالب(ع) شاعری فصیح و بلیغ بود که اشعارش گواهی روشن بر ایمان او به پیامبر(ص) است. این اشعار بسیار زیاد و متجاوز از هزار بیت است. یکی از معروف ترین آن ها «ألم تعلموا أنا وجدنا محمّدا/ نبیّا کموسی خُط فی أول الکتب/وأن علیه فی العباد محبة/ ولا حیف فیمن خصّه الله بالحب ...» است به این معنی که «آیا نمیدانید ما او (محمد) را مانند موسی پیامبر یافتهایم و نام و نشان او در کتابهای آسمانی قید گردیده است و بندگان خدا محبت مخصوصی به وی دارند، و نباید درباره کسی که خدا محبت او را در دلهایی به ودیعت گذارده ستم کرد». این شعر بخشی از قطعات قصیده لامیه، مشهورترین قصیده ابوطالب است که آن را قصیدهای فصیح و بلیغ و برتر و رسا دانستهاند.
ابوطالب(ع) و مبعث پیامبر(ص)
در آستانه سالروز مبعث پیامبر(ص)، نقش حضرت ابوطالب(ع) در این واقعه بزرگ تاریخی بیش از پیش جلوه میکند.
دبیر پیشین همایش بین المللی ابوطالب، حامی پیامبر اعظم(ص) مجمع جهانی اهل بیت(ع) با اشاره به این موضوع تصریح میکند: ابوطالب(ع) از همان ابتدای بعثت، حمایت خود از پیامبر(ص) را آشکار کرد. او در روزی که پیامبر(ص) خویشاوندان خود را جمع کرد و آیین اسلام را بر آنان عرضه نمود، با شجاعت تمام از او حمایت کرد و گفت: «برادرزادهام! قیام کن! تو والامقامی! حزب تو گرامیترین حزبهاست! تو فرزند مرد بزرگی هستی! هرگاه زبانی تو را آزار دهد، زبانهای تیزی به دفاع تو برمیخیزند». ابوطالب(ع) نه تنها در این روز تاریخی، بلکه در تمام مراحل بعثت، پشتیبان پیامبر(ص) بود. او با اشعارش، با حمایتهای عملیاش و با وفاداری بینظیرش، از پیامبر(ص) و اسلام دفاع کرد. اگر حمایتهای او نبود، شاید اسلام هرگز به این سرعت رشد نمیکرد.
ایمان پنهان ابوطالب(ع) در روزگار خفقان
این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه یادآور میشود: ابوطالب(ع) همانند پدرش عبدالمطلب(ع)، بر آیین حنیف ابراهیمی پایبند بود و هیچگاه بتپرستی نکرد. او و اجدادش، همگی بر دین توحید بودند و این اعتقاد، در حمایت او از پیامبر(ص) و اسلام تجلی یافت. ابوطالب(ع) نه تنها پدر امیرالمؤمنین علی(ع)، بلکه پشتیبان بیبدیل اسلام بود. او میراثدار آیین توحید و مدافع بیهمتای رسول خدا(ص) بود.
این کارشناس تاریخ اسلام با اشاره به ایمان پنهان ابوطالب(ع) میگوید: ابوطالب(ع) در شرایطی زندگی میکرد که اظهار ایمان به اسلام، خطرات جانی و اجتماعی به همراه داشت. او برای حفظ جان پیامبر(ص) و ادامه حمایت از اسلام، ایمان خود را پنهان کرد اما در عمل، حمایتش از پیامبر(ص) آشکار بود. او در اشعارش به روشنی به نبوت پیامبر(ص) اشاره کرده و از او حمایت کرد. یکی از دلایل دشمنی وهابیان و مخالفان ایمان و شخصیت جناب ابوطالب(ره)، دشمنی آنان با شخصیت و مقام فرزند ارجمندشان حضرت امام علی بن ابی طالب(ع) می باشد که در آثار و نوشته های خود، فراوان نگاشته و یا در رسانه ها مطرح می کنند. البته علما و دانشمندان شیعه و پیرو اهل بیت(ع) هم در تحقیقات علمی و تاریخی پاسخ های محکم و فراوانی به شبهات مطرح شده ارائه نمودهاند.
جعفری فراهانی در پایان به جنبههای دیگری از ایمان ابوطالب(ع) اشاره کرده و توضیح میدهد: این ایمان علاوه بر اشعار در جنبههای دیگری نیز نمودار بود. به طور نمونه سوگند دادن خدا به پیامبر(ص) هنگام خشکسالی مکه، برقرار ماندن رابطه پیامبر(ص) با ابوطالب با وجود دستور خداوند به قطع رابطه با مشرکان، محافظت از جان پیامبر(ص) هنگام محاصره قریش در شعب ابوطالب و احادیث پیامبر(ص) مبنی بر ایمان عمویش ابوطالب بخشی از نشانههای ایمان ابوطالب(ع) است. ایمانی آنچنان استوار که به گفته ابن ابی الحدید، متکلم و فقیه شافعی، اگر ابوطالب و پسرش نبودند از دین اثری نبود که اینچنین استوار شود. ابوطالب در مکه از پیامبر(ص) حمایت کرد و پسرش در مدینه بیدریغ از پیامبر(ص) حمایت و دفاع نمود.
نظر شما