گرمایش جهانی، کم‌بارشی‌های پیاپی و وقوع خشکسالی، سوءمدیریت در استفاده از منابع آبی، هدررفت آب در بخش کشاورزی و صنعتی و... همه و همه دست به دست هم داده‌اند و شرایط امروز را رقم زده‌اند. شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان درگیر آن هستند. این وسط البته مسئله الگوی مصرف هم هست که مستقیماً به خلق و خوی ما ایرانی‌ها در مصرف آب برمی‌گردد.
چند متهم اصلی
حالا وقتی می‌گوییم «الگوی مصرف» و از ارتباط آن با خلق و خوی مصرفی ایرانی‌ها حرف می‌زنیم، منظورمان فقط مصرف خانگی آب نیست. یعنی همان‌قدر که ما در زندگی و زیست عادی روزانه به الگوی مصرف آب بی‌توجه بوده‌ایم، بخش‌های صنعتی، کشاورزی و مدیریتی‌مان هم بوده و هستند. ایسنا در این باره می‌نویسد: بحران آب زمانی رخ می‌دهد که نیاز انسان‌ها، کشاورزی، صنعت و اکوسیستم‌ها به آب شیرین، از منابع موجود بیشتر شود. این بحران شامل کمبود آب، آلودگی آب و دسترسی نابرابر به منابع آب است. ازجمله مهم‌ترین دلایل اصلی ایجاد بحران آب، یکی مسئله «افزایش جمعیت و رشد شهرنشینی» است که فشار زیادی بر منابع آب می‌آورد. «تغییرات اقلیمی» مثل خشکسالی‌ها، بارش‌های نامنظم، ذوب یخچال‌ها و افزایش دما هم منابع آب شیرین را کاهش می‌دهد. متهم بعدی «استفاده بیش از حد و مدیریت نادرست» است که برداشت بی‌رویه از چاه‌ها، رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی و در نهایت کم‌آبی و فرونشست زمین را به دنبال دارد.
«آلودگی منابع آب» هم که ناشی از ورود فاضلاب، کود و مواد شیمیایی به رودخانه‌ها و دریاچه‌هاست کیفیت آب را کاهش می‌دهد.
«ناکارآمدی زیرساخت‌ها» نیز مزیت بر علت شده، یعنی سیستم‌های قدیمی، فرسوده یا ناکارآمد انتقال و تصفیه آب سبب هدررفت منابع می‌شوند.
تاب‌آوری
در شرایطی که براساس نقشه بحران آبی جهانی، خاورمیانه و شمال آفریقا با کمبود شدید آب و تنش میان کشورها مواجه است و پس از آن جنوب آسیا (هند و پاکستان) به دلیل فشار جمعیت و کشاورزی پرآب‌بر با این بحران روبه‌رو هستند و همچنین آمریکای شمالی و جنوب آمریکا، استرالیا و جنوب اروپا هم وضعیت ناجوری دارند، بدیهی است در قدم اول برای مقابله با این وضعیت «مدیریت پایدار منابع آب و استفاده بهینه و کنترل برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی» باید مهم‌ترین رویکرد کشورها باشد. بعد هم نوبت به مسائلی مانند تصفیه و بازچرخانی آب و استفاده از فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی و صنعت، صرفه‌جویی در کشاورزی و صنعت و بهینه‌سازی آبیاری و کاهش هدررفت آب، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و تعمیر شبکه‌ها، سدها و تصفیه‌خانه‌ها و ترویج آگاهی عمومی و توسعه همکاری بین‌المللی می‌رسد. وعده نمی‌دهیم که با این اقدامات، آدمیزاد بتواند خیلی سریع مشکل ریشه‌ای کمبود آب را حل کند. فقط می‌شود ادعا کرد اگر همه اقدام‌های شمرده شده در بالا، درست انجام شود می‌توان امیدوار بود کشورها در برابر بحران کمبود آب تاب‌آورتر شوند!
از مباحث کلی و خیلی تخصصی اگر بگذریم، می‌رسیم به میزان و نحوه مصرف آب در بخش خانگی ایران که متأسفانه در سال‌های اخیر افزایش یافته و به حدود ۱۹۵ لیتر در شبانه‌روز برای هر نفر رسیده است! این میزان بالاتر از الگوی مصرف تعیین‌شده برای سال ۱۴۰۴ است که ۱۳۰ لیتر به ازای هر نفر در شبانه‌روز تعیین شده است. در برخی استان‌ها مانند خوزستان، زنجان، قزوین، فارس، آذربایجان غربی، البرز و تهران، سرانه مصرف خانگی آب حتی به بیش از ۲۰۰ لیتر در شبانه‌روز هم می‌رسد. در مقایسه با استانداردهای جهانی، میزان مصرف خانگی آب در ایران بالاتر است. برای مثال، در کشورهای توسعه‌یافته اروپایی مانند آلمان، هلند و انگلیس، سرانه مصرف خانگی آب حدود ۱۲۰ تا ۱۴۰ لیتر به ازای هر نفر در شبانه‌روز است.
یعنی در مجموع، مصرف خانگی آب در ایران بالاتر از استانداردهای جهانی است و نیاز به مدیریت بهینه و فرهنگ‌سازی در این زمینه احساس می‌شود.
در پناه فناوری
ایسنا مدعی است در سال‌های اخیر، ایران با توجه به بحران کم‌آبی و نیاز به مدیریت بهینه منابع آبی، اقداماتی برای توسعه و تولید فناوری‌های کاهش مصرف آب در بخش خانگی داشته است.
نخستین اقدام «سامانه انرژی‌میتر» (Energy Meter)است. این سامانه توسط یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی طراحی شده و قادر به اندازه‌گیری دقیق مصرف آب، برق و گاز در واحدهای ساختمانی است. این روش سبب افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان و کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصدی مصرف آب می‌شود.
«شیرآلات هوشمند کم‌مصرف» هم از مواردی است که در این سال‌ها کم درباره آن نشنیده‌اید. کارشناسان می‌گویند تولید شیرآلات هوشمند با فناوری‌های نوین موجب کاهش ۷۰درصدی مصرف آب در مقایسه با شیرآلات سنتی می‌شود. این شیرآلات به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بدون نیاز به برق، جریان آب را کنترل کرده و از هدررفت آن جلوگیری می‌کنند.
کنتورهای هوشمند خانگی هم مدت‌هاست با استفاده از فناوری اینترنت اشیا به کمک ما آمده‌اند ومصرف آب را به‌صورت برخط اندازه‌گیری کرده و اطلاعات را به شرکت‌های تأمین آب ارسال می‌کنند. این کنتورها با دقت بالا، امکان شناسایی مصرف غیرعادی و نشت‌ها را فراهم کرده و به مدیریت بهینه منابع آبی کمک می‌کنند.
«رله هوشمند گلدور» هم یک دستگاه الکترونیکی پیشرفته است که برای بهینه‌سازی مصرف آب طراحی شده است. این سیستم با استفاده از سنسورهای جریان و فشار، وضعیت آب در سیستم را اندازه‌گیری کرده و در صورت شناسایی نشتی یا مصرف غیرعادی، جریان آب را قطع می‌کند. کاربران می‌توانند از طریق برنامه کاربردی تلفن همراه، سیستم را کنترل کرده و برنامه‌های زمانی برای مدیریت مصرف آب تنظیم کنند. این دستگاه به‌ویژه در محیط‌های خانگی و صنعتی کاربرد دارد.
از آنجا که در ایران بیشترین مصرف آب در بخش‌های کشاورزی و صنعتی است، یقیناً میزان هدررفت در این بخش‌ها هم بالاست. بنابرین نمونه‌های مختلف فناوری‌های جدید و
کم مصرف که معرفی شد می‌تواند در بخش کشاورزی و برای آبیاری هم مورد استفاده قرار بگیرد. یعنی همان‌قدر که تبلیغات و آموزش‌های مختلف، از شهروندان می‌خواهند الگوی مصرف را رعایت کرده و کمک کنند صرفه‌جویی به فرهنگ ما تبدیل شود، در بخش کشاورزی و صنعتی هم باید الگوهای مصرف سختگیرانه، وضع و اعمال شود.
نظر شما