شیوه‌نامه جدید تعامل طرفین سه‌شنبه ۱۸ شهریور ماه با امضای سیدعباس عراقچی و رافائل گروسی مقابل دوربین‌ها رونمایی شد. با این حال عده‌ای از همان ابتدا با توجه به حملات اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی در میان انفعال این نهاد، رخداد مذکور را به اصطلاح دم به تله دادن و به ضرر جمهوری اسلامی تعبیر کردند. به طور نمونه حمید رسایی، نماینده مجلس با اشاره به ابهام‌های موجود و عدم اطلاع‌رسانی دقیق دولت درباره مفاد توافق نوشت: گروسی از بازرسی همه مراکز ایران می‌گوید، عراقچی فقط از بوشهر؛ راه بستن دهان گروسی انتشار متن توافق است. کامران غضنفری، نماینده تهران نیز با تهدید عراقچی در فضای مجازی نوشت: یا تمام اظهارات گروسی را علنی رد می کنید و متن توافق‌نامه را در اختیار نمایندگان مجلس قرار می‌دهید، یا خودتان را برای استیضاح آماده کنید. والسلام. در ادامه روز گذشته ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از بررسی توافق با آژانس در جلسه هفته آینده خانه ملت خبر داد. وی گفت: دو شرط برای بازگشت همکاری وجود دارد؛ نخست تضمین امنیت مراکز و دانشمندان و دوم به رسمیت شناختن حقوق هسته‌ای کشور. مجلس بر این موضوع بسیار مصر بوده و ترک فعل در این زمینه جرم‌انگاری شده است. ابراهیم رضایی هشدار داد: قانون مصوب مجلس باید تعیین‌کننده هر گونه تعامل با آژانس باشد.
عقلانیت جمعی، کم‌هزینه‌ترین راهبرد برای کشور
این در شرایطی است که وزیر امور خارجه در راستای شفاف‌سازی درباره توافق حاصل شده، با حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری بار دیگر بر نکات زیر تأکید کرد؛ هیچ گونه کوتاهی در دفاع از منافع مردم ایران نخواهیم کرد، مذاکرات زیر نظر شورای عالی امنیت ملی بوده و توافق در صورت نهایی شدن باید به تأیید این نهاد برسد. مصوبه اخیر مجلس دیده و رعایت شده و آژانس رسماً پذیرفته که باید شکل جدیدی از همکاری‌ها را داشته باشیم. نه تنها در حال حاضر اجازه دسترسی داده نشده بلکه قرار آن هم گذاشته نشده و در نهایت اینکه اعتبار این توافق تا زمانی برقرار است که هیچ اقدام مخربی مانند اسنپ‌بک علیه ایران صورت نگیرد.
اما دکتر سیدحسن رسولی، کارشناس مسائل سیاسی و عضو جبهه اصلاحات در گفت‌وگو با قدس در خصوص مباحث پیش آمده درباره ادامه رایزنی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و انتقادها درباره ابهام‌های تفاهم قاهره، تأکید کرد: پرونده هسته‌ای کشور همواره از حساسیت و اهمیت بالایی برخوردار بوده و تصمیم‌گیری درباره آن فراتر از جناح‌های سیاسی و سلایق مدیریتی معمول است. با وجود برخی انتقادها باید توجه داشت هیچ یک از سران قوا و نهادهای مدیریتی کشور به تنهایی اختیار تصمیم‌گیری درباره اهداف، راهبردها و تاکتیک‌های مذاکرات هسته‌ای را ندارند. تصمیم‌ها در این حوزه تابع چارچوب‌های اجماعی شورای عالی امنیت ملی و بالاترین سطح راهبردی قدرت سیاسی کشور است و عراقچی هم به این مسئله تأکید دارد.رسولی با اشاره به تأثیر جنگ ۱۲روزه بر روابط تهران با غرب و آژانس گفت: با وجود ادامه سایه جنگ بر این مناسبات اما نباید از یاد برد که پیش از مذاکرات اخیر در قاهره، بازرسان آژانس به بوشهر سفر کردند و نظارت مستقیم بر تعویض میله‌های سوختی نیروگاه اتمی هزار مگاواتی بوشهر داشتند. تصمیم‌گیری درباره اجازه یا عدم اجازه ورود بازرسان آژانس به کشور، فراتر از دیدگاه‌های جناحی بوده و هر نوع اظهار نظر فردی یا جناحی صرفاً تابع معادلات سیاسی داخلی است و اهمیت ملی پرونده را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد. این عضو جبهه اصلاحات با اشاره به انتقادهای موجود، تصریح کرد: برخی چهره‌ها و جریان‌های سیاسی حتی تا حد استیضاح وزیر امور خارجه پیش رفتند، اما عقل جمعی مسئولان ارشد کشور تصمیم گرفت همراهی مشروط با آژانس و رعایت استقلال و عزت ملی، کم‌هزینه‌ترین راهبرد در شرایط کنونی است.رسولی درباره گزینه‌های پیش رو معتقد است: دو مسیر اصلی وجود داشت؛ نخست، پذیرش بازرسی‌ها و دوم، مقابله سخت با آژانس و تحریک مکانیسم ماشه اروپایی‌ها. بررسی‌های کارشناسی نشان داد گزینه دوم پیامدهای جدی دیپلماتیک، روانی، اجتماعی و اقتصادی دارد و عقل جمعی مسیر نخست، یعنی همراهی مشروط را انتخاب کرد. این کارشناس مسائل سیاسی افزود: اگر واقعاً معترضان دغدغه‌شان منافع ملی است و مطلع باشند که فرایند تصمیم‌گیری بر اساس چارچوب‌های قانونی و اجماعی انجام می‌شود، باید درک کنند حوزه سیاست خارجی و پرونده هسته‌ای جای پیشبرد اهداف سیاسی و جناحی نیست. عقل جمعی عالی‌ترین سطوح کشور تصمیم‌گیرنده نهایی است و اقدام خلاف آن نباید اعتباری پیدا کند.
تفکیک میان آژانس و کشورهای غربی اشتباه است
اما دکتر فؤاد ایزدی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران و کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل نیز با اشاره به چالش‌های دیپلماتیک اخیر ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و طرف‌های غربی، معتقد است: غرب هنوز اطلاعات کامل و دقیقی از وضعیت سایت‌های هسته‌ای ایران و میزان اورانیوم غنی‌شده ندارد و این مسئله می‌تواند زمینه‌ساز فشارهای جدید و حتی حملات احتمالی باشد. این چهره اصول‌گرا تصریح کرد: اگر مقامات کشور دقت نکنند و این اطلاعات ناقص به طرف مقابل منتقل شود، قطعاً وضعیت خوبی برای ایران ایجاد نخواهد کرد و غربی‌ها به بهانه‌ای به نام مکانیسم ماشه دست پیدا می‌کنند. نکته این است که هدف اصلی غرب فعال کردن مکانیسم ماشه نیست، بلکه فشار برای گرفتن امتیاز و ایجاد توافق‌ها به نفع خودش است. امید داریم حرف‌هایی که مقامات وزارت خارجه می‌زنند صحیح باشد، اما تجربه برجام نشان داده گاهی سخنان مقامات رسمی با واقعیت متفاوت بوده و تحلیل‌ها اشتباه از آب درآمده است.وی با اشاره به مواضع نمایندگان مجلس درباره گفت‌وگوهای اخیر، گفت: مفاد قرارداد و جزئیات توافق هنوز مشخص نبوده و حتی برای نمایندگان مجلس هم به طور کامل قابل دسترس نیست. این مسئله نشان‌دهنده مشکلاتی در شفافیت و اعتمادسازی است. هدف آقای عراقچی از سخنان اخیرش هم به نظر توجیه توافق است، اما امید داریم این حرف‌ها دقیق و واقع‌بینانه باشد. تجربه گذشته نشان داده خوش‌بینی بیش از حد نسبت به طرف مقابل، گاه منجر به تحلیل‌های اشتباه و خسارت‌زا شده است.
ایزدی در تحلیل روند دیپلماتیک شکل گرفته میان تهران- آژانس معتقد است: نزاع تهران با غربی‌ها از زمانی شروع شد که آن‌ها یک‌طرفه از برجام خارج شدند و اکنون تلاش دارند اقدام‌های غیرقانونی خود را توجیه کنند. اگر اصلاحی رخ دهد، باید از سوی طرف مقابل صورت بگیرد. ایران تاکنون ضررهای زیادی در چارچوب اعتمادسازی متحمل شده و یکی از نتایج این اعتماد نابجا، حمله نظامی بوده است. استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران با اشاره به اظهارات پیشین آقای لاریجانی درباره آژانس افزود: در مقاطع مختلف، مواضع متفاوتی از سوی مقامات درباره آژانس اعلام شد. ابتدا گفته می‌شد مشکل با ساختار آژانس نیست، بلکه مدیر فعلی آن مشکل دارد. اما این تفکیک میان آژانس و کشورهای غربی اشتباه است؛ مدیریت فعلی آژانس کاملاً تحت نفوذ کشورهای غربی است و نباید تصور شود تفاوتی میان آن‌ها وجود دارد. وی تصریح کرد: هر گونه خوش‌بینی بی‌مورد نسبت به طرف مقابل و جداسازی آژانس از کشورهای غربی می‌تواند ایران را در موقعیت خطرناک قرار دهد و لازم است مقامات کشور ضمن دقت کامل، منافع ملی را در اولویت قرار دهند.
نظر شما