دستورات و سفارشات امام کاظم علیه السّلام در زمینه خواص خوراکی ها و چگونگی برخورد با بیماریهای بدن هم به نوبه خود می تواند به عنوان دستورالعملهای مفید و نسخه های پیشگیرانه برای بسیاری از ناراحتی های ما باشد.مروری کوتاه بر فرمایشات آن حضرت ما را در راه دستیابی به این مهم یاری می کند.
از آنجا که معده مهمترین نقش را در بروز بیماریها و ناتوانی های مختلف بدن دارد بحث را با توصیه امام موسی کاظم(ع) در مورد تقویت معده شروع می کنیم. ایشان در این مورد می فرمایند: کانَ دَواءُ أمیرِالمُؤمِنینَ علیه السلام السَّعتَرَ ، وکانَ یَقولُ: إنَّهُ یَصیرُ لِلمَعِدَةِ خَملاً ، کَخَملِ القَطیفَةِ؛ داروی امیرمؤمنان علیه السلام ، آویشن بود . ایشان می فرمودند: « آویشن برای معده ، پُرزی همانند پُرز پارچه های مخمل می شود» . (۱)
امام کاظم علیه السّلام در یک نگاه کلی به بیماری و وجود درد در بدن می فرمایند: إذا مَرِضَ المؤمنُ أوحَی اللّه ُ عز و جل إلی صاحِبِ الشِّمالِ: لا تَکتُبْ علی عَبدی مادامَ فی حَبسی ووَثاقی ذَنبا . ویُوحی إلی صاحِبِ الَیمینِ أنِ اکتُبْ لِعَبدی ما کُنتَ تَکتُبُهُ فی صِحَّتِهِ مِن الحَسَناتِ؛ هرگاه مؤمن بیمار شود ، خداوند عز و جل به فرشته دست چپ او وحی فرماید که برای بنده ام ، تا زمانی که در زندان و بند من است ، گناهی منویس و به فرشته دست راست او وحی می فرماید که همان حسناتی را که در زمان سلامتی بنده ام می نوشتی ، برایش بنویس . (۲)
ایشان در یک توصیه حکیمانه در مورد چگونگی برخورد با بیماری فرموده اند: اِدفَعوا مُعالَجَةَ الأَطِبّاءِ مَا اندَفَعَ الدّاءُ عَنکُم ؛ فَإِنَّهُ بِمَنزِلَةِ البِناءِ قَلیلُهُ یَجُرُّ إلی کَثیرِهِ ؛ تا زمانی که بیماری ، به جد با شما درگیر نشده است ، درگیر معالجه طبیبان نشوید ، که درمان به مانند ساختمان است که مقدار کمی از آن ، شخص را به مقدار فراوانش می کشاند .(۳)
همچنین امام کاظم علیه السّلام در مورد استفاده به جا و طریقه صحیح مصزف دارو فرمودند: لَیْسَ مِنْ دَواءٍ اِلاّ وَ هُوَ یُهَیِّجُ داءً وَلَیْسَ شَیْ ءٌ فِی الْبَدَنِ اَنْفَعَ مِنْ اِمْساکِ الْیَدِ، اِلاّ عَمّا یَحْتاجُ اِلَیْهِ؛ هیچ دارویی نیست؛ مگرآنکه دردی را تحریک می کند. برای بدن، چیزی سودمندتر از امساک ونخوردن نیست، مگر آنچه که مورد نیاز بدن باشد.(۴)
در عین حال رعایت اعتدال چیزی است که در همه حال مورد تاکید امام کاظم علیه السّلام بوده است. آن حضرت فرمودند: اگر مردم در خوردن اعتدال می روزیدند، بدنهای شان سالم می ماند. (۵)

چند دستورالعمل مهم از امام موسی کاظم(ع):

- مَن أکَلَ اللَّحمَ بِالبَیضِ کَبُرَ عَظمُ وَلَدِهِ؛ هر کس تخم مرغ و پیاز و روغن زیتون بخورد ، استخوان فرزندش درشت خواهد شد . (۶)
- قَصَبُ السُّکَّرِ یَفتَحُ السُّدودَ ، ولا داءَ فیهِ ولا غائِلَةَ؛ نیشکر ، گرفتگی های مجاری و رگ ها را باز می کند و هیچ بیماری و بدی ای در آن نیست. (۷)
- غَسلُ الرَّأسِ بِالسِّدرِ یَجلِبُ الرِّزقَ جَلباً ؛ شستن سر با سدر ، روزی آور است .(۸)
- الحَمّامُ یَومٌ ویَومٌ لا ، یُکثِرُ اللَّحمَ ، وإدمانُهُ فی کُلِّ یَومٍ یُذیبُ شَحمَ الکُلیَتَینِ ؛ حمّام رفتن یک روز در میان ، گوشت بدن را می افزاید ؛ امّا عادت به آن در هر روز ، پیهِ کلیه ها را آب می کند . (۹)
- اَللَّحْمُ یُنْبِتُ اللَّحْمَ، مَنْ اَدْخَلَ جَوْفَهُ لُقْمَةَ شَحْمٍ اَخْرَجَتْ مِثْلَها داءً؛ «گوشت»، گوشت را می رویاند، هر کس یک لقمه «چربی» وارد بدن خود کند، به همان اندازه «درد» پدید می آورد.(۱۰)
- لاتَدخُلوا الحَمّامَ عَلَی الرِّیقِ وَلاتَدخُلُوهُ حَتّی تَطعَمُوا شَیئا ؛ ناشتا وارد حمّام نشوید . وارد حمّام نشوید مگر آن که چیزی خورده باشید .(۱۱)
- امام کاظم ع فرمود : حجامت باید بعد از خوردن غذا باشد زیرا اگر انسان طعام خورده و حجامت کند ٬‌ خون جمع شده و بیماری را از بدن بیرون کند ولی اگر انسان قبل ازخوردن غذا حجامت کند خون از بدنش خارج شده ولی بیماری در بدنش باقی می ماند .

نویسنده: پورافضلی

پانوشتها:
۱. بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۲۴۴ ، حدیث ۲ دانش نامه احادیث پزشکی: ۱ / ۴۳۰
۲. الکافی: ۳ / ۱۱۴ / ۷
۳. علل الشرائع ، صفحه ۴۶۵ ، حدیث ۱۷
۴. مسندالامام الکاظم علیه السلام، ج ۳ ص ۲۵۶
۵. وسایل الشیعه، ج ۱۶، ص ۴۰۶.
۶. بحار الأنوار ، جلد ۱۰۴ ، صفحه ۸۴ ، حدیث ۴۱
۷. بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۱۸۹ ، حدیث ۲
۸. بحار الأنوار ، جلد ۷۶ ، صفحه ۸۷ ، حدیث ۸
۹. بحار الأنوار ، ج ۷۶ ، ص ۷۸ ، ح ۲۱
۱۰. محاسن برقی، ص ۴۶۵
۱۱. من لایحضره الفقیه ، ج ۱ ، ص ۱۱۶