مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «جنبه‌های مختلف میانه‌روی در زندگی اقتصادی و فرهنگی» پرداخت که متن آن بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ در فرهنگ غنی اسلامی، واژه «اقتصاد» معنایی فراتر از مفهوم متداول امروزی آن دارد. امروزه وقتی از اقتصاد سخن می‌گوییم، ذهن‌ها عمدتاً به سمت مسائل مالی و پولی می‌رود، اما در آموزه‌های اسلامی، این واژه به معنای جامع «میانه‌روی» و «اعتدال» در تمام شئون زندگی است.
این اهمیت را می‌توان در دعای زیبای امام سجاد علیه‌السلام در صحیفه سجادیه مشاهده کرد، آنجا که می‌فرمایند: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ مَتِّعْنِی بِالاقْتِصَادِ» - یعنی خداوندا، بر محمد و خاندانش درود فرست و مرا از نعمت میانه‌روی بهره‌مند ساز.
حال بیایید به جنبه‌های مختلف این میانه‌روی در زندگی نگاهی عمیق‌تر بیندازیم:
۱. میانه‌روی در رفتار اجتماعی:
حضرت لقمان در قرآن کریم به فرزندش توصیه می‌کند که در راه رفتن و سخن گفتن اعتدال را رعایت کند.
نه آنقدر تند و متکبرانه راه برود که نشان از غرور باشد، و نه آنقدر آهسته که نشانگر ضعف و سستی باشد. در صحبت کردن نیز، نه صدایش را بیش از حد بلند کند و نه آنقدر آهسته که شنونده را به زحمت اندازد.
۲. میانه‌روی در امور مالی و معیشتی:
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در وصیتی حکیمانه به امام حسن علیه‌السلام، بر اهمیت میانه‌روی در معیشت تأکید می‌کنند. ایشان می‌فرمایند که خداوند در اموال ثروتمندان، حقی برای فقرا قرار داده است. ثروتمندان وکلای خداوند هستند و فقرا عیال او. پس نه «اسراف» شایسته است و «نه بخل و خساست».
۳. میانه‌روی در عبادت:
در همان وصیت، امام علی علیه‌السلام به تعادل در عبادت نیز اشاره می‌کنند. افراط در عبادات مستحبی می‌تواند به سردی و دلزدگی بینجامد. روایت شده که روز را باید به سه بخش تقسیم کرد: بخشی برای کسب معاش، بخشی برای عبادت، و بخشی برای استراحت.
۴. میانه‌روی در پوشش:
در خطبه متقین، امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرمایند: «وَ مَلْبَسُهُمُ الِاقْتِصَادُ» - پوشش پرهیزگاران بر اساس میانه‌روی است. نه آنقدر فاخر که نشان از تجمل‌گرایی باشد و نه آنقدر مندرس که موجب حقارت گردد.
۵. لباس به عنوان استعاره‌ای از حفاظت:
قرآن کریم از لباس به عنوان استعاره‌ای زیبا برای مفاهیم عمیق استفاده می‌کند. شب را لباس می‌نامد که آرامش‌بخش است، زن و مرد را لباس یکدیگر می‌خواند که حافظ عزت و آبروی هم هستند، و از تقوا به عنوان بهترین لباس یاد می‌کند.
۶. تقوا به عنوان عالی‌ترین جلوه میانه‌روی:
تقوا که در قرآن بیش از ۲۵۰ بار با مشتقات مختلف ذکر شده، همچون لباسی است که انسان را از آسیب‌های معنوی و اخلاقی حفظ می‌کند.
«تقوا» یعنی انجام واجبات و ترک محرمات، یعنی رفتاری که در برابر نگاه همه مردم سربلند باشیم، و یعنی رعایت حقوق دیگران همانگونه که دوست داریم حقوق ما رعایت شود.
این نگاه جامع اسلام به میانه‌روی، راهی است برای رسیدن به زندگی متعادل و سعادتمند در دنیا و آخرت.
نظر شما